17 Temmuz 2013 Çarşamba

ad tamlamalari ornekleri 2

AD TAMLAMALARI



AD TAMLAMALARI
 İki adın bir araya gelerek oluşturduğu anlatım birliğine ad tamlaması diyoruz.
 Bu adlardan birincisine "tamlayan" ikincisine "tamlanan'' denir.

ÖRNEK:
Hayran oldum gözleri-n-in kara-s-ı-na.
                        Tamlayan    Tamlanan
Sınav sonuçlar-ı-nı aldığınız gün sizinle aynı mutluluğu
T.yan  T.nan
paylaşmak istiyoruz.

Not: Türkçede dört çeşit ad tamlaması vardır.

1-    BELİRTİLİ AD TAMLAMASI:
Tamlamanın tüm öğelerinin bulunduğu tamlamadır.

ÖRNEK:
Ev-in  bahçe-s-i oldukça genişti.
              T.yan  T.nan
 Espri-n-in güzelliğ-i        
      T.yan      T.nan
Hasta-n-ın durum-u
      T.yan        T.nan

» ÖZELLİKLER:
1-      Ad tamlamasını tamlayanı ile tamlananı arasına başka sözcükler girebilir.

ÖRNEK:
Annesi-n-in babadan kalma ev-i
T.yan                                          T.nan
Okuyucu-n-un dikkatini çeken anlatım-ı
T.yan                                              T.nan
Duvar-ın çatlamış sıvalar-ı
T.yan                      T.nan
Bu arabanın da modelini beğenmemişti

2-    Tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

ÖRNEK:
Artık çalmalıydı kapı-s-ı-nı kiracı-n-ın.
                                    T.nan        T.yan
Hesab-ı-nı vermesi gerekirdi kirayı
      T.nan      
Geciktirmesi-n-in.
      T.yan
Bitmeyecek senfoni-s-i yarınlara kalmalı
T.nan      
Aşkımız-ın.
  T.yan
3-    Zamirlerle kurulan ad tamlamalarında olabilir zamir tamlayan ya da tamlanan görevinde.

ÖRNEK:
Bu-n-un sözler-i,
T.yan      T.nan
Sorular-ın birkaç-ı
T.yan      T.nan
 Alacaklılar- ın bazı-s-ı,
T.yan      T.nan
O-n-un direniş-i
T.yan      T.nan

4-    Adeylemler tamlayan ya da tamlanan olabilir.

ÖRNEK:
 Konuşma-s-ı-n-ın anlam-ı var mıydı?
T.yan                  T.nan
Politikacılar-ın  konuşma-s-ı
T.yan                T.nan

5-    Tamlayan ekinin yerine -den durum eki kullanılabilir.

ÖRNEK:
Konuşmacılar-dan  bazılar-ı,
T.yan                        T.nan

 Dinleyiciler-den  bir bölüm-ü
                  T.yan                    T.nan

6-    Kişi zamirinin tamlayan eki olması durumunda ortaya çıkacak ekleri şöyle gösterebiliriz:

ÖRNEK:
Ben-im                    söz-üm
Sen-in                    söz-ün
 O-n-un                    söz-ü
Biz-im                    söz-ümüz
 Siz-in                      söz-ünüz
 Onlar-ın                  söz-leri

7-  Bir tamlamada tamlayan ya da tamlanan birden fazla olabilir.

ÖRNEK:
Oyuncu-n-un jestler-i, mimikler-i, ses-i
            T.yan                      T.nanlar                  
 Adam-ın  konuşma-s-ı, hareketler-i
            T.yan                    T.nanlar
Bu yollar-ın taş-ı, toprağ-ı
                    T.yan        T.nanlar
 Minnoş-un zıplama-s-ı-nı, miyavlama-s-ı-nı
T.yan                      T.nanlar

8-  Tamlamanın tamlayanı ya da tamlananı sıfat tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
Bu kuruluş-un ürünler-i her zaman güvenlidir.
  T.yan              T.nan
 İki serseri-n-in  saçma sapan sözler-i
  T.yan                    T.nan
Firmamız-ın en yeni ürünler-i-ni kapınıza
                T.yan              T.nan
getirdik.

9-    Tamlayan ya da tamlanan düştüğünde tamlama özelliği ortadan kalkar.

ÖRNEK:
 Duvardaki tablo İbrahim Çallı'n-ın-mış.( tablo-s-u )

Yanıtlar-ın-ı beğenmedim, (sen-in )

Ses-i-ni kasete almıştık. (Osman'ın)

BELİRTİLİ AD TAMLAMALARINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
•    Tamlayan tamlananın kime neye ait olduğunu gösterir.
örneker :
 Karadeniz’in iklim-i, ( İlim Karadeniz’e )
  T.yan          T.nan
Öğrenci-n-in başarı-s-ı ( Başarı öğrenciye )
  T.yan              T.nan
 Sanatçı-n-ın koruma-s-ı,( Koruma sanatçıya )
  T.yan              T.nan
 Dilaver'in yazgı-s-ı, ( Yazgı Dilaver’e )
  T.yan      T.nan

•    Tamlanan tamlayanın niteliğini bildirebilir.

ÖRNEK:
Yemeğ-in salçalı-s-ı,
    T.yan              T.nan
 Arkadaş-ın has-ı,
  T.yan              T.nan

Renkler-in kırmızı-s-ı,
  T.yan        T.nan
Tatlı-n-ın kremalı-s-ı.
  T.yan      T.nan

II- BELİRTİSİZ AD TAMLAMASI:
 Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlama türüdür.

ÖRNEK:
 Kızartma tava-s-ı,
            T.yan      T.nan
Keten helva-s-ı,
            T.yan  T.nan
Yaprak dolma-s-ı,
  T.yan    T.nan

ÖZELLİKLER:
1-  Belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan genel anlam taşır, bu durumda bir belirsizlik söz konusudur. Eğer tamlayanda kesinlik söz konusu olursa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüşebilir.

ÖRNEK:
 Çöp torba-s-ı,
            T.yan  T.nan
Asma yaprağ-ı,
T.yan    T.nan
Şiir çeviri-s-i,
            T.yan T.nan
Çöp-ün torba-s-ı,
T.yan      T.nan
 Asma-n-ın yaprağ-ı,
  T.yan        T.nan
Şiir-in çeviri-s-i
            T.yan  T.nan

2-    Belirtisiz ad tamlamasında tamlayan bir belirginlik, bir kesinlik taşımazsa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüştürülemez.

ÖRNEK:
 Halk edebiyat-ı,
      T.yan    T.nan
 Püf noktas-ı,
    T.yan  T.nan
Ana kucağ-ı,
      T.yan  T.nan
Asker ocağ-ı,
      T.yan  T.nan
1999 yaz-ı,
      T.yanT.nan

3-    Bu tamlamada tamlayanla tamlanan ilişkisi çok güçlüdür. Bu nedenle sıfat, tamlamayı bir bütün olarak niteler.

ÖRNEK:
İşlemeli mücevher kutu-s-u.
      T.yan              T.nan
Süslü vitrin cam-ı,
      T.yan    T.nan
Kırmızı kadın manto-s-u
      T.yan              T.nan

4-    Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler giremez. ( Sıfat özellikle tamlananı niteleyecekse araya girebilir.)

ÖRNEK:
Devlet eski bakan-ı,
            T.yan        T.nan
Makine yüksek mühendis-i,
  T.yan              T.nan

5-    Belirtisiz ad tamlamalarında zamirler tamlayan ya da tamlanan olamaz.

BELİRTİSİZ AD TAMLAMASINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
1- Tamlayan tamlananın yapılmasında kullanılan maddeyi gösterir.

ÖRNEK:
Dut pekmez-i,
T.yan  T.nan
Patates püre-s-i,
T.yan    T.na
Çilek reçel-i
T.yan T.nan
 Zeytin ezme-s-i,
T.yan  T.nan
Biber dolma-s-ı
T.yan  T.nan

2-Tamlayan tamlananın türünü gösterir.

ÖRNEK:
Kum havuz-u,
T.yan  T.nan
İğde ağac-ı,
T.yan  T.nan
Balık lokanta-s-ı,
T.yan    T.nan
 Çocuk yuva-s-ı
T.yan    T.nan

3- Tamlayan tamlananın nedenini gösterir.

ÖRNEK:
Sel baskını,
      T.yan T.nan
Terör korkusu,
      T.yan  T.nan
Yangın felaketi,
      T.yan    T.nan

4- Tamlayan tamlananın neye ait ya da neyle ilgili olduğunu gösterir.

ÖRNEK:
Boyun bağı,
      T.yan  T.nan
Bayan şemsiyesi,
      T.yan    T.nan
Çöp kamyonu,
      T.yan    T.nan
İş eldiveni
    T.yan T.nan

5- Tamlayan tamlananın neye benzediğini anlatabilir.

ÖRNEK:
Kol böreğ-i,
    T.yanT.nan
Pamuk şeker-i,
      T.yan    T.nan
Kalkan balığ-ı,
      T.yan    T.nan

6- Tamlayan tamlananın nerede yetiştiğini, nereye ait olduğunu anlatır

ÖRNEK:
Ankara keçi-s-i,
  T.yan  T.nan
Van kedisi,
  T.yan  T.nan
Amasya elma-s-ı,
  T.yan      T.nan
Kayseri pastırma-s-ı,
  T.yan    T.nan
Diyarbakır karpuz-u,
  T.yan        T.nan
Tekirdağ köfte-s-i
  T.yan      T.nan

7- Tamlamada kişi adı tamlayan olduğunda kişiyle ilgili yapıt, buluş gibi anlamlar bildirir.

ÖRNEK:
 Arşimet Kanun-u,
  T.yan    T.nan
Pisagor Teorem-i
  T.yan    T.nan

III- TAKISIZ AD TAMLAMASI
Hem tamlayanın hem de tamlananın ek almadığı tamlama çeşididir.
 Takısız tamlamada tamlayan tamlananın neden yapıldığını veya neye benzediğini bildirir.

1-  Neyin neden yapıldığını gösterir.

ÖRNEK:
 Yün kazak,
            T.yan  T.nan
Demir kapı,
            T.yan  T.nan
 Pamuk kumaş,
T.yan    T.nan
 Gümüş şamdan,
T.yan      T.nan
 Altın küpe,
T.yan  T.nan
 Tahta masa
T.yan  T.nan

2-  Neyin neye benzediğini gösterir.

ÖRNEK:
Elma yanak,
T.yan  T.nan
 Kiraz dudak,
T.yan T.nan
 Servi bey,
T.yan T.nan
 İnci diş,
T.yanT.nan

IV- ZİNCİRLEME AD TAMLAMASI
 Birbirine bağlanmış en az üç adın bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır.
 Bir başka deyişle tamlayanı ya da tamlananının kendi içinde ad tamlaması olan ad tamlaması türüdür.

ÖRNEK:
 Bahçe kapı-s-ı-n-ın gıcırtı-s-ı,
  T.yan                      T.nan
Elif-in dersler-i-n-in gidiş-i,
  T.yan                      T.nan

» Kuruluşuna göre zincirleme ad tamlamalarını şöyle sıralayabiliriz:
1- Tamlayan bir ad tamlaması olabilir.

ÖRNEK:
 Okul bahçe-s-i-n-in temizliğ-i
 Tamlayan                  Tamlanan
 Market-in ön-ü-n-ün görünüş-ü
 Tamlayan                  Tamlanan
 Algı Dershane-s-i’n-in eğitim-i
 Tamlayan                    Tamlanan
 Kitaplığ-ıs raflar-ı-n-ın uzunluğ-u
Tamlayan                    Tamlanan

2-  Tamlayan ad, tamlanan ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
 Dershane-n-in başarı grafiğ-i
Tamlayan              Tamlanan
 Andaç'ın okul çanta-s-ı
            Tamlayan    Tamlanan
Çocuğ-un ev ödev-i
            Tamlayan      Tamlanan
Komşu-n-un bakır kazan-ı
            Tamlayan          Tamlanan

3-    Tamlayan da tamlanan da ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

ÖRNEK:
 Kooperatif binalar-ı-n-ın çevre düzenleme-si
                Tamlayan                                    Tamlanan
 Bahçe kapı-s-ı-n-ın reng-i-n-in ton-u
                Tamlayan                          Tamlanan
Test kitaplar-ı-n-ın soru kalite-s-i,
                Tamlayan                      Tamlanan
Kent-in su şebeke-s-i-n-in onarım-ı,
                Tamlayan                                        Tamlanan
 Maden işçiler-i-n-in çalışma koşullar-ı
Tamlayan                            Tamlanan

» Karma tamlama ile zincirleme ad tamlaması
birbirine karıştırılmamalıdır.

ÖRNEK:
 Bu iş-in kötü sonuçlar-ı
S.t.            S.t.

            Tamlayan      Tamlanan

KARMA TAMLAMA
 Ad tamlamasını oluşturan tamlayan ve tamlanan arasında bir sıfat tamlaması yer alması durumunda bu tamlamaya karma tamlama adı verilir.

ÖRNEK:
 Eski yıllar-ın güzelliğ-i
        Tamlayan      Tamlanan

 Genç adam-ın güzel kıyafet-i
                Tamlayan                Tamlanan

 İlk sorular-ın çözüm-ü
        Tamlayan      Tamlanan

 Çocuğ-un minicik eller-i
        Tamlayan      Tamlanan

 Sıcak yaz günler-i yerini kış-ın soğuk günler-i-ne
    Tamlayan Tamlanan      Tamlayan  Tamlanan

bıraktı.

a-  Sıfat,  tamlamanın tamlananını niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
Parkın çirkin görüntüsü
Sıfat
 Aslanın tuhaf davranışları
Sıfat
 Sınavın bu bölümü
    Sıfat

b-  Sıfat, tamlamanın tamlayanını niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
Eski evin sıvalan
Sıfat
 Karanlık odanın aydınlatılması
Sıfat
 Birkaç kendini bilmezin söyledikleri
Sıfat

c-  Sıfat, hem tamlayanı hem de tamlananı
niteleyebilir veya belirtebilir.

ÖRNEK:
 Eski köşkün pahalı onarım giderleri
Sıfat                Sıfat
I————I I————————1
  Tamlayan          Tamlanan

d- Sıfat, tamlamanın bütününü niteleyebilir.

ÖRNEK:
 Güzel  ev yemekler-i,
                  Tamlayan  Tamlanan
 Yeni  hayvan masallar-ı
      Tamlayan    Tamlanan
 Onarılan  tavuk kümesler-i
      Tamlayan        Tamlanan

ÖRNEK:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, arasına sözcük ya da sözcükler girmiş bir isim tamlaması vardır?
A)  O kırmızı gülleri kimin için aldığını söylemedin.
B)  Öğrenciler,  fen derslerinin boş geçmesinden yakınıyorlar.
C)  Ankara'nın adını yeni duyduğum semtleri var.
D)  Yeni defterini bu kağıtla kaplamalısın.
E)  Türkçe kitabını yarın okula getirirsen iyi olur.

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad

ADLAR (iSiMLER)


ADLAR (İSİMLER)

Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir.

A)Ad Soylu Sözcükler:

1) Ad (İsim)

2) Sıfat (Önad)

3) Zamir (Adıl)

4) Zarf (Belirteç)

5) Edat (İlgeç)

6) Bağlaç

7) Ünlem

B)FİİLLER (Eylemler)

1)Adlar: Varlıkları ya da kavramları karşılayan,onları tanımamızı sağlayan sözcüklere “ad” denir.Bir kelimeye  -mek, -mak  ya da  -ma, -me olumsuzluk ekini getiremiyorsak o kelime addır.

*Bahçe, kum, Ali, kitap, çanta, Almanya, Merkür,…

İsimleri:

A)Görev ve anlamlarına göre,

B)Varlıkların türüne göre,

C)Varlıkların sayısına göre,

D)Yapılarına göre olmak üzere 4grupta inceleyebiliriz.

GÖREV VE ANLAMLARINA GÖRE İSİMLER

1) Somut İsimler: Taş,kitap,çiçek,…

2) Soyut İsimler: Akıl,sevgi,saygı,şeytan,iyilik,keder,…

3) İş ve Eylem Gösteren İsimler: Fiil soylu kelimelere  “-mek, -mak, -ış, -iş, -me, -ma” ekleri getirilerek türetilen ve iş, oluş, eylem bildiren isimlerdir.Bunlara “fiilimsi” (isim-fiil) de denir.

*Çalışmak, uyumak, dokunma, eğlenme, bakış, gülüş,…

VARLIKLARIN TÜRÜNE GÖRE İSİMLER

1) Özel İsimler: Tek olan,diğer varlıklara benzemeyen varlıkların özel adlarıdır.

*Köroğlu, Nedim, Türkçe, Mehmet,Minnoş, Pamuk, Türk Dil Kurumu,…

2)Tür (Cins) İsimleri: Aynı türden birçok varlığın ortak adlarıdır.

*El, ayak, kardeş, amca, kedi, kaşık,şehir, kasaba,…

 VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER

1) Tekil  İsimler:  Aynı türden varlıkların bir tekinin adıdır.

*Çocuk, ay, kalem, kitap, elbise,…

2) Çoğul  İsimler:-ler,-lar çokluk ekini almış isimlerdir.

*Çocuklar, ağaçlar, kitaplar, öğrenciler,…

3) Topluluk  İsimler: Biçim bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da topluluk anlamı veren adlardır.

*Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım,…

YAPI BAKIMINDAN İSİMLER

1) Basit İsimler: Hiçbir yapım eki almamış isimlerdir.

*Araba, insanlar, evimiz, yoldan, tahtayı, çanta, kuşlarım,…

2) Türemiş  İsimler: İsim ya da fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türeyen isimlerdir.

*Yol-cu, meslektaş, silgi, ölüm,…

3) Birleşik  İsimler: İki ismin aralarına başka bir kelime girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan isimlerdir.

*Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, boşboğaz, aslanağzı, gecekondu, ateşkes, biçerdöver, bakarkör, giderayak,…

İSİM  TAMLAMALARI

1) Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayanın  “-in” ilgi ekini tamlananın da “-i,si” 3.tekil kişi iyelik ekini aldığı tamlamalardır.

NOT: Belirtili isim tamlamasını bulmak için tamlanana neyin, kimin sorularını sorarız.

Türkçenin  önemi,

Yolun  sonu,

Ali’nin amcası,

Arabanın  boyası,

Fırtınanın  gücü,

Bizim  köyümüz.

2)Belirtisiz Ad  Tamlaması: Tamlayanı yalın halde bulunan,tamlananı 3.kişi iyelik ekini alan tamlamalardır.

*Sokak kapısı,

*Tarla kuşu,

*Çam ağacı,

*Okul müdürü,

*Hızlı koşanı (sıfat)

*Devlet memurları

NOT: Belirtisiz isim tamlamasını bulmak için tamlanana “-ne” sorusunu sorarız. “Nasıl,ne kadar,kaç,hangi” gibi sorular sıfat tamlamasını buldurur.

3) Takısız Ad Tamlamaları: Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır. Bu tür tamlamalarda  tamlayan, tamlananın ya neye benzediğini ya da neden yapıldığını anlatır.

*Yünden çorap

*Çelik tencere

*Ahşap dolap

*Taş duvar

*Bakır tel

Tamlayan tamlananın neden yapıldığını belirtiyor. Tamlayanla tamlananın arasına “den” ekini getirdiğimizde anlam bozulmuyor.Oysa sıfat tamlamalarında bozulur.

*Sarı çorap (sıfat)

*İnci (gibi) diş

*Kömür göz

*Altın kalp

*Çelik bilek

Tamlayan,tamlananın neye benzediğini ifade ediyor.Tamlayanla tamlananın arasına “gibi” edatını getirirsek sıfat tamlamasıyla karıştırmayız.Çünkü sıfat tamlamalarının arasına “gibi” edatını getiremeyiz.

NOT: Takısız isim tamlamalarının tamlayanları doğada tek başına bulunurken sıfat tamlamalarındaki doğada tek başına bulunmaz.

4) Zincirleme Ad Tamlamaları: Bir ad tamlamasının üçüncü bir adla ya da başka bir ad tamlamasıyla oluşturduğu tamlamaya  zincirleme ad tamlaması denir.

*Bahçe  kapısının  anahtarı

b.siz ad tam.          ad

zincirleme ad tam.

*Çevre yolunun  ağaçlandırma  çalışmaları

b.siz ad  tam.         b.siz   ad tam.

zincirleme ad tam.

Ad  Tamlamalarıyla  İlgili  özellikler:

1) Belirtili ad tamlamalarında tamlayan çoğul,tamlanan da belgisiz bir sözcük olursa tamlayan eki “-in” yerine “-den” eki kullanılabilir.

*Aşağıdakilerden  hangisi   (Aşağıdakilerin  hangisi)

*Yolculardan  biri   (Yolcuların biri)

2) Belirtili ad tamlamalarında kimi zaman tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

*Tadı yok sensiz geçen günlerin.

3) Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir.

*Masanın ayağı:(Masanın kırık ayağı)

*Evin borcu.(Evin bir türlü bitmek bilmeyen borcu)

4) Belirtili ad tamlamalarında tamlayan,tamlanan ya da ikisi birden zamir olabilir.

*Onun kızı (Tamlayan zamir)

*Çocukların bir çoğu (Tamlanan zamir)

*Onların bir çoğu (Tamlayan da tamlanan da zamir)

5) Tamlayanı zamir olan belirtili ad tamlamalarında tamlayan genellikle düşer.Bunlara “tamlayanı düşmüş ad tamlaması” denir.

*Olayı bize babası anlatmıştı. (Onun babası)

*Evimiz çok güzel oldu. (Bizim evimiz)

*Paran var mı?(Senin paran)

6) Bir tamlayan, birden çok tamlanan için;bir tamlanan da birden çok tamlayan için ortak kullanılabilir.

*Evin kapısı ve penceresi açık kalmıştı.(Tamlayan ortak)

*Ahmet’in,Murat’ın ve Deniz’in velisi toplantıya katılmadı.(Tamlanan ortak)

ADLARDA KÜÇÜLTME

Adlarda küçültme “cik ve ceğiz” ekleriyle sağlanır.

*Şu tepeciği aşarsak köy görünür.(Küçük tepe)

*Çocukcağız evin yolunu şaşırdı.(Küçük çocuk)

Adların sonuna getirilen “cik,ceğiz” ekleri adlara değişik anlamlar da katabilir.

*Anneciğimi çok özledim.(Sevgi)

*Bir milyarcık borç verir misin?(önemsememe-azımsama)

NOT:-cik eki kimi zaman somut bir varlığa ad oldukları zaman küçültme anlamını yitirebilir.

*Mehmetçik (Türk askeri)

*Gelincik (Çiçek ismi)

*Maymuncuk (Kapı kilidini açan araç)

 ÇOĞUL EKİNİN (-LER,-LAR)GÖREVLERİ VE EKLENDİĞİ SÖZCÜKLERE KATTIĞI ANLAMLAR:

-Ler,-lar eki eklendiği sözcüğe her zaman çoğul anlamı katmaz;farklı anlam ilgileri de katabilir.

*Birazdan Zeynepler gelir.(Belirli bir aileyi belirtiyor)

*Bu cami Karahanlılar döneminde kalma.(Sülale,soy anlamı katmış)

*Müdür Beyler henüz gelmediler.(Saygı)

*Hanımefendiler daha uyanmadılar. (Alay,küçümseme, sitem anlamı katmış)

*On yaşlarında bir çocuktu.(Yaklaşık anlamı katmış)

*Hasta ateşler içinde kıvranıyordu.(Abartma)

*Anadalu’da Yunus’lar bitmez.(Özel ada benzerleri anlamı katmış)

*Akşamları televizyon seyrederim.(Belgisiz sıfat yerine geçerek “her” anlamı katmış)

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad

Zincirleme Ad Tamlamasi ozellikleri

Zincirleme Ad Tamlaması : İki ya da daha çok ad tamlamasının iç içe kullanıldığı bri tamlama çeşididir. Zincirleme ad tamlamasında, tamlayan ya da tamlanan kendi  içinde bir ad tamlaması oluşturur.



Sözgelimi tamlayan bir ad tamlaması olabilir. Örnek :

A k ş a m  s a a t l e r i n i n  s e r i n l i ğ i

 Belirtisiz Ad Tamlaması    Belirtili Ad Tamlaması



Tamlanan bir ad tamlaması biçiminde olabilir. Örnek :

     Ç o c u ğ u n              d e r i  ç a n t a s ı

Belirtili Ad Tamlaması     Takısız Ad Tamlaması



Hem tamlayan hem de tamlanan ad tamlaması biçiminde olabilir : Örnek :



                                        Belirtili Ad Tamlaması

İs t a n b u l  t i y a t r o l a r ı n ı n  b u n a l ı m  y ı l l a r ı

 Belirtisiz Ad Tamlaması                Belirtisiz Ad Tamlaması



Karma Tamlama : Tamlayan ya da tamlananı niteleyen bir sıfat veya sıfat grubunun kullanıldığı bir tamlama türüdür. Örnek :

                Belirtili Ad Tamlaması

 A d a m ı n  i r i ,  s a r ı ,  ç a r p ı k  d i ş l e r i

Takısiz Ad Tamlamasinin ozellikleri

Takısız Ad Tamlaması : Hem tamlayanın hem de tamlananın takı almadığı bir ad tamlamasıdır.

Örnek :            Tamlayan        Tamlanan

                        Yün                  ceket

                        Taş                  duvar

                        Cam                 kavanoz

                        Altın                 bilezik

            Takısız Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü       Takısız ad tamlamasının kuruluşunda, en önemli özellik, birinci adın ikincisinin neyden yapıldığını göstermesidir. Örnek : Gümüş kolye, kot pantolon, deri mont...

ü       Birinci ad, mecaz anlamda kullanılıp, mecazlı bir biçimde ikincinin neye benzediğini gösteriyorsa, yine takısız ad tamlaması oluşur.

Örnek : Selvi boy, tunç bilek, taş kafa

ü       Takısız ad tamlamalarında tamlayana “-den / -dan” eki gelebilir.

Örnek :  Tahtadan köprü, yünden yorgan...

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad

Belirtisiz Ad Tamlamasinin ozellikleri

Belirtisiz Ad Tamlaması : Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlamalardır. Tamlayan, ek almadığı için belirsizlik ve genelleme anlamı taşır. Örnek :

            Tamlayan Eki              Tamlanan Eki

¾                                          -ı, -i, -u, -ü

Fındık                           kurt-u

Akrep                           yuva-s-ı

Fizik                            güc-ü

Belirtisiz Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü       Tamlayan, tamlananın niteliğini gösterir. Örnek: Anne sevgisi, kan kırmızısı

ü       Tamlayan, tamlananın ne ile ilgili olduğunu gösterir.

Örnek : Sel felaketi, uçak bileti

ü       Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını gösterir.

Örnek : Portakal suyu, tütün kolonyası

ü       Tamlayan tamlananın neye benzediğini gösterir.

Örnek :Parmak üzümü, sigara böreği

ü       Tamlayan, tamlananın nedenini bildirir.

Örnek :  Matematik korkusu, sınav stresi

ü       Bir şeyin yapıldığını ya da bulunduğu yeri gösterir.

Örnek :  Kıyı lokantası, uzay istasyonu

ü       Tamlayan tamlananın yapıldığı aracı belirtir.

Örnek : Söz sanatı, makine örgüsü

ü       Tamlayan, tamlananın ortaya çıktığı yeri belirtir.

Örnek :  Amaysa elması, Maraş dondurması

ü       Kişi adları tamlayan olduğunda o kişilere ilişkin yapıt, buluş gibi kavramları belirtir.

Örnek : Naima tarihi, Newton Kanunu

Takısız Ad Tamlaması : Hem tamlayanın hem de tamlananın takı almadığı bir ad tamlamasıdır.

Örnek :            Tamlayan        Tamlanan

                        Yün                  ceket

                        Taş                  duvar

                        Cam                 kavanoz

                        Altın                 bilezik

            Takısız Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü       Takısız ad tamlamasının kuruluşunda, en önemli özellik, birinci adın ikincisinin neyden yapıldığını göstermesidir. Örnek : Gümüş kolye, kot pantolon, deri mont...

ü       Birinci ad, mecaz anlamda kullanılıp, mecazlı bir biçimde ikincinin neye benzediğini gösteriyorsa, yine takısız ad tamlaması oluşur.

Örnek : Selvi boy, tunç bilek, taş kafa

ü       Takısız ad tamlamalarında tamlayana “-den / -dan” eki gelebilir.

Örnek :  Tahtadan köprü, yünden yorgan...

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad

Belirtili Ad Tamlamasinin ozellikleri

Belirtili Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü       Tamlayanla tamlanan arasına başka sözcük ya da sözcük grupları girebilir.

Örnek : Çocuğun sabaha kadar süren ağlaması.

ü       Tamlayanla tamlananın yeri değişebilir.

Örnek :  Vurur, deryalara ışığı adaların.

ü       Tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir.

Örnek :  Çocukluğumun acıları, sevinçleri, umutları.

              Annemin, babamın ve kardeşimin özlemi.

ü       Tamlayan ya da tamlanana bağlı bir sıfat kullanılabilir.

Örnek :  Yeşil gömleğin düğmeleri.

              Çocuğun sarı saçları.

ü       Kişi ve işaret zamirleri belirtili ad tamlamalarında yalnızca tamlayan sözcük olarak kullanılır. Örnek :  Senin araban

           Bunun cezası

ü       Ad eylemler (mastarlar) hem tamlayan hem de tamlanan olur. Örnek : 

Okumanın yararları

Çocuğun yürüyüşü

ü       Kimi durumlarda tamlayan ekinin yerini “-den, (-dan)” durum eki tutar. Örnek :

Çocuklardan birkaçı

Aşağıdakilerden hangisi

ü       Kimi durumlarda tamlayan ya da tamlanan sözcük düşer. Bu durumlarda ad tamlaması özelliği ortadan kalkar. Örnek :

Umutları suya düştü.          Onun umutları

Ev, onlarınmış.                  Onların eviymiş.

ü    Bir belirtili ad tamlaması bir başka adı niteleyecek şekilde kullanılırsa, bir sıfat tamlamasının tamlayanı olur.

Örnek :      Anasının gözü  adam        Gözümün bebeği   oğlum

                        Sıfat           Ad               Sıfat                  Ad

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad

Ad Tamlamalari

Ad Tamlamaları

Ad Tamlamaları : En az iki adın, aralarında anlam bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir nesnenin parçası olduğunu ya da bir nesnenin başka bir nesneyle tamamlandığını gösteren ad takımıdır. Ad tamlamalarında kullanılan tamamlayıcı öğeye tamlayan, birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise tamlanan denir. Örnek :

                Denizin sesi bir melodi gibi geliyordu kulağıma.

            Kış ayları burada oldukça ılıman geçiyor.

            Ona hediye olarak yün gömlek aldım.

            Ad Tamlamasıyla İlgili Bilgiler :

ü       Ad tamlamalarında birinci sözcük, tamlayan; ikinci sözcük tamlanan adını alır. Örnek :

Tamlayan        Tamlanan

Çocuklar-ın       ses-i

Küf                   koku-s-u

Ahşap              ev

ü       Tamlayanın kişi zamiri (ben, sen, o, biz, siz, onlar) olduğu tamlamalara “zamir tamlaması” da denir ve tamlama ekleri değişir. Örnek : 

Tamlayan              Tamlanan

Ben-im                   kitab-ım

Sen-in                    düşünce-n

Biz-im                    evi-miz

Siz-in                     fikri-niz

ü       Ünlüyle biten sözcüklere tamlayan eki getirildiğinde araya “n”; tamlanan eki getirildiğinde araya “s” kaynaştırma ünsüzü gelir. Örnek :  elmanın yarısı

ü       Ad tamlamalarında, asıl üzerinde durulan ve vurgulanan öğe tamlanandır. Sözgelimi; kapının kolu tamlamasında üzerinde durulan kavram koldur.

UYARI : “su ve ne” sözcüklerine “-ın, -in, -un, -ün” tamlayan eki getirildiğinde araya “n” değil “y” kaynaştırma ünsüzü girer. Örnek :  suyun hızı       neyin sesi

Ad Tamlaması Türleri

Belirtili Ad Tamlaması : Hem tamlayan hem de tamlanan eki almış olan ad tamlamalarıdır. Örnek :

                                               Tamlayan Eki              Tamlanan Eki

                                               -ın, -in, -un, -ün             -ı, -i, -u, -ü

                                               Saat-in                         cam-ı

                                               Su-y-un                        güc-ü

                                               Felsefe-n-in                  sorunlar-ı

ad tamlamasi belirtili örnekleri belirtisiz isim önad konu anlatımı nedir tamlayanı düşmüş zincirleme takisiz ön ad